Zastanawiałem się nad najważniejszymi elementami etyki w instytucjach
finansowych na zachód od Odry, które charakteryzują same sobie jako etyczne. Powiem
tyle, że moralność finansowa wygląda nieco inaczej niźli w Polsce, odnajdziemy zagranicą
sporo charakterystycznych elementów, które podzieliłem na cztery kluczowe
obszary.
Obszar 1: Gdzie płynie strumień pieniędzy?
Banki etyczne zwracają baczną
uwagę na to jakie przedsięwzięcia finansowane są z pomocą pożyczonych od nich środków.
Pieniądze przeistaczają się wszak „w moc niosącą dobro” – jak pisze na swojej
stronie jeden z etycznych banków - dlatego to właśnie w bankach etycznych na pożyczki mogą liczyć organizacje
charytatywne i społeczne. Ważniejszy
niż wysokość zysku jest cel, któremu środki mają służyć, przyszłość przez
nie wykreowana, pieniądz przeistacza się w środek do celu, a nie pozostaje celem
samym w sobie. Najchętniej banki etyczne
po zachodniej stronie granicy podejmują motyw ekologii, ale to nie jedyny ich konik, na którego
chętnie wsiadają.
 |
| Oikos to bank udzielający pożyczek w krajach rozwijających się |
Duński bank Oikos udziela mikropożyczek dla
mieszkańców krajów rozwijających się takich jak Sri Lanka, Bangladesz, Uganda,
Boliwia, Bośnia i Hercegowina, Nepal, Peru, Zambia, Tanzania, Kambodża i
Kirgistan, do tej pory wypłacił na ten cel łącznie ok. 33 milionów złotych od swojego
powstania w 1994 roku. Niemiecki EthikBank
wspiera projekty modernizacyjne dla Nepalu i Afganistanu, szczególnie dotyczące
edukacji dzieci i młodzieży oraz kobiet. Ikano
Bank tworzy ośrodki otaczające opieką młodych bezdomnych pod nazwą „Hellebro”.
Zaś hiszpański Fiale Banca Etica postanowił
finansować teatr na kółkach, czyli wędrowną przestrzeń ekspansji artystycznej.
Międzynarodowy Trodios Bank uważa, że zysku nie sposób
wypracowywać narażając na szkody środowisko naturalne czy wywołując problemy
społeczne, zaś Coop57 mówi na wprost
– najpierw ludzie i ich cele, a potem
dopiero zysk. Z tych samych powodów niemiecki GLS Bank chwali się tym, że w ogóle nie zajmuje się spekulacjami finansowymi
na międzynarodowych rynkach, a udziela kredytów rozwijającym się
przedsiębiorcom. Alternative Bank ze
Szwajcarii wyróżnia się tym, że kredytuje głównie inwestycje w tanie,
ekologiczne, mieszkalnictwo socjalne.
 |
| Alternative Bank kredytuje mieszkania socjalne |
Banki etyczne często prowadzą analizę przepływu środków na rachunkach
i część z nich, które uznają za problematyczne powodują zakończenie współpracy
z klientami, nawet jeśli oznacza to utratę potencjalnego dochodu. EthikBank z Niemiec wymienia szereg
branż, którym nie udziela pożyczek,
m. in.: produkującym i sprzedającym broń, budującym i zaopatrującym elektrownie
węglowe i atomowe, producentom i dystrybutorom węgla, wytwórcom żywności
modyfikowanej genetycznie, dokonującym eksperymentów na zwierzętach. EtkikBank nie przyjdzie w sukurs firmom
zatrudniającym dzieci, naruszającym prawa pracowników oraz łamiącym prawa
człowieka, wykorzystującym instrumenty korupcyjne, a także zajmujących się
produkcją i dystrybucją pornografii oraz hazardu. Bank nie wesprze także
spekulujących walutami, żywnością i surowcami, wspierającym radykalne partie i
stowarzyszenia, jego klientem nie zostaną również podmioty uciekające z
rozliczeniami do rajów podatkowych.
 |
| W EthikBanku trudno będzie uzyskać pożyczkę nieetycznej firmie |
Cechą charakterystyczną
instytucji finansowej kierującej się wysokimi standardami moralnymi okazuje się
przejrzystość. Każdy zainteresowany
klient wie na jakie cele są przeznaczane wpłacane przez niego do banku
pieniądze. Choćby we włoskim Raiffeisen
Banku partnerzy społeczni banku
sprawdzają, czy pożyczone pieniądze są wykorzystywane zgodnie z kryteriami
bankowości etycznej. Klienci zakładający
lokatę sami decydują jaki cel powinny wesprzeć powierzone przez nich bankowi
środki.
Obszar 2: Do kogo należy bank?
To nie mniej istotne pytanie, na
które odpowiedź zdefiniuje nam specyfikę moralnej instytucji finansowej. Znajdziemy
wśród banków etycznych takie, które należą
do organizacji charytatywnych, czy społecznych,
a zyski często w dużej części
przeznaczają na cele społecznie
użyteczne, jak: produkcja ekologicznej energii, wsparcie edukacyjne dla
młodych ludzi, leczenie utraty słuchu.
 |
| Duńskie Merkur pokaże mapę ze wszystkimi swoimi kredytobiorcami |
W duńskim Oikos właścicielem może zostać każdy kto wykupi akcje za minimum
1000 koron duńskich (ok. 560 złotych), jednak na walnym zebraniu zawsze będzie dysponował tylko jednym głosem,
niezależnie od tego jak wielki pakiet akcji posiada, dlatego każdy najmniejszy
udziałowiec ma wpływ na działanie banku. Inny duński bank Merkur chwali się, że jego właścicielem
są głównie jego klienci, a przejrzysty jest tak bardzo, że oferuje nawet
mapę, na której można odnaleźć każdego kredytobiorcę wraz z opisem posiadanych
produktów. Hiszpański bank Coop57
proponuje demokratyczny sposób podejmowania decyzji przez różnych partnerów.
Powołanie do życia Fiale Banca Etica
kilkanaście lat temu zainicjowały osoby zainteresowane etyczną bankowością,
które najpierw założyły fundację, a
następnie zebrały odpowiednie środki i utworzyły etyczny bank. Tam również
każdy akcjonariusz niezależnie od ilości posiadanych papierów wartościowych
dysponuje tylko jednym głosem. Dragsholm
Sparekasse z Danii podkreśla, że działa
na rzecz lokalnych społeczności i poprzez powierzenie mu pieniędzy można
wzmocnić swoją małą ojczyznę. UnweltBank
z Niemiec określa sam siebie jako bank dla zielonego pokolenia.
 |
| GABV to największe zrzeszenie etycznych instytucji finansowych |
Banki etyczne często przystępują
do większych zrzeszeń dbających o
moralny etos instytucji finansowych, kierują się kodeksami etycznymi, których
przestrzegają obowiązkowo wszyscy członkowie organizacji. Najbardziej znaną
osią szlachetnych instytucji finansowanych jest Globalny
Sojusz na Rzecz Bankowości Wartości (Global Alliance for Banking on Values,
GABV), który grupuje 28 instytucji finansowych na 6 kontynentach o łącznym
kapitale na poziomie 60 mld dolarów.
Obszar 3: Nie wypłacamy premii!
Nie sposób myśleć o etycznych
bankach pomijając kwestię wynagradzania tworzących je pracowników różnych
szczebli. Charity Bank chwali się na
swojej stronie, że nie wypłaca premii od celów sprzedażowych pracownikom. Podobnie
dzieje się w UnweltBank, który
uważa, że wynagrodzenie oparte o wyniki sprzedażowe mogłoby sprzyjać
niewłaściwej obsłudze klientów. To zalety
produktów i potrzeba konsumenta, a nie dodatkowy zarobek dla doradców, mają motywować
do polecania produktów finansowych. Premie od sprzedaży zaburzają harmonijne
prosperowanie rynków. W swoich raportach Trodios
Bank podkreśla wagę zrównoważonego finansowania gospodarki i konieczność konfrontacji z dominującą
ideologią krótkoterminowych celów, bo ona właśnie przyczyniła się do krachu
finansowego z roku 2008.
 |
| Szefowie CharityBanku mogą zapomnieć o olbrzymich wynagrodzeniach |
Z wysokimi gażami w Charity Banku mogą pożegnać się dyrektorzy
najwyższego szczebla, a ogromne uposażenia managementu to przecież cecha
charakterystyczna banków, która niebywale drażni większość klientów. Z kolei w
statucie Oikos Banku zapisy
przewidują, że akcjonariusze nie mogą liczyć na dywidendę, a wypracowany zysk
bank przeznacza na swój rozwój. W niemieckim GLS Banku ta dywidenda
będzie symboliczna i wyniesie zaledwie 1-3% rocznie.
Obszar 4: Wartości.
 |
| Raiffeisen z Tyrolu sam ogranicza marże na swoich klientach |
Szlachetne instytucje finansowe mówią,
że w swojej działalności kierują się wartościami
takimi jak samopomoc czy solidarność, dlatego klienci nie czują
się pozostawieni sami sobie. Banki etyczne zapewniają zrównoważony rozwój, zmniejszają
asymetrię wiedzy pomiędzy stronami rynkowymi, czyli nie wykorzystują swojej
przewagi i zmniejszają odsetki wartościowym społecznie projektom. Te
przekonania moralne tkwiły u powołania hiszpańskiego banku Colonya, którego założyciele za cel postawili sobie przeciwdziałanie lichwie oraz
edukowanie społeczeństwa. Koszty klientów ogranicza także Raiffeisen z Południowego Tyrolu, bo na pożyczonych pieniądzach
zarabia między 0,5% do maksymalnie 1%, tak by jego działalność była rentowna.
Etyczne banki zazwyczaj dysponują
kompleksowymi kodeksami etycznymi i
regulacjami, uzyskują też certyfikaty
poświadczające, że mamy przed sobą uczciwą instytucję finansową. Banki takie zwracają
uwagę nie tylko na kwestie moralne wewnątrz instytucji, ale i na zewnątrz,
czyli na to w jaki sposób klienci
użytkują pożyczone pieniądze. Duński Oikos
przekonuje, że „staromodny sposób” na
prowadzenie banku jest dla niego nadal aktualny i przekonuje, że „lubi ludzi ukrytych za cyframi”, że
klienci nie są dla niego anonimową masą. Zaś pochodzący z tego samego kraju Arbejdernes Landsbank za punkt honoru
bierze sobie to, by żaden klient nie
odchodził od doradcy bez dokładnego zrozumienia udzielonej porady, wiedzy o
produkcie oraz swojej sytuacji finansowej. Dlatego też bank dużo czasu i
energii inwestuje w dobrze wyedukowanych, wykwalifikowanych pracowników.
 |
| W Ikano Bank próżno szukać gwiazdek i drobnego druczku |
Międzynarodowa grupa finansowa
należąca do koncernu meblowego Ikea, czyli Ikano
Bank podkreśla, że nie stosuje „gwiazdek”, a „wszystko pisze
wielkimi literami”, bo swoich klientów traktuje uczciwie i po partnersku,
umowy piszą w sposób jasny unikając
przy tym bankowego slangu. Trodios Bank
opiera się o przejrzyste zasady budowania portfeli
inwestycyjnych, jedynie w oparciu o przedsiębiorstwa działające w sposób zgodny
z zasadami etycznymi banku.
Wewnętrznie – w kontekście swojej
załogi - banki szczególnie interesują się: samopoczuciem,
zadowoleniem, satysfakcją i poziomem wynagrodzenia pracowników, wspierają
uzwiązkowienie, a także przeciwdziałają
dyskryminacji ze względu na pochodzenie etniczne, płeć czy preferencje
seksualne. Coop57 za jedno z najważniejszych
kryteriów uznaje eliminację seksistowskiego języka wewnątrz tej instytucji
finansowej.
 |
| UmweltBank jest znany ze szczególnej dbałości o swój personel |
Arbejdernes Landsbank podkreśla, że dba o inspirujące, zdrowe fizycznie i psychicznie środowisko pracy,
równowagę między życie zawodowym oraz prywatnym, a także troszczy się o
szczególnie o tych pracowników, których dotyczy stres lub choroba. Niemiecki UnweltBank próbuje udowodnić, że tworzy
stuprocentowo trwałe miejsca pracy,
co w świecie płynnej ponowoczesności wyrasta na istotną wartość. Bank twierdzi,
że pracownik, by mógł ze spokojną głową
obsługiwać klientów, sam musi mieć zapewnione dobre warunki pracy i godziwe
wynagrodzenie, chce przy tym oszczędzić pracownikom zbędnych zmartwień,
które odciągną ich głowę od pracy. Dlatego personel UnweltBanku otrzyma bogate wsparcie socjalne w postaci karnetu na
komunikację miejską, dotacji do lunchu, produktów bankowych sprzedawanych po
kosztach, funduszu emerytalnego, dodatku na opiekę nad dziećmi, możliwość
uczestniczenia w ciekawych inwestycjach banku, a nawet kawę czy herbatę
pochodzące ekologicznych plantacji.
 |
| Arbejdernes LandsBank to bank na wskroś ekologiczny |
Szlachetne instytucje finansowe starają
się dbać o środowisko zmniejszając
zużycie papieru, energii
elektrycznej (poprzez korzystanie z energooszczędnych żarówek, czy
kolektorów słonecznych), ograniczając niepotrzebne
podróże służbowe personelu. Arbejdernes
Landsbank zaznacza, że wybiera jedynie tych dostawców usług np. IT, którzy
gwarantują zmniejszenie zużycia energii. Zaś Ikano Bank bierze udział w inicjatywach zmierzających do zmniejszenia emisji CO2 i promocji odnawialnych źródeł energii
takich jak fermy wiatrowe. GLS Bank
stworzył specjalny fundusz, który inwestuje w przyjazne środowisku projekty,
które łagodzą skutki zmian klimatycznych. Trodios
Bank wspiera tylko proekologiczne
projekty biznesowe oparte o odnawialne
źródła energii, recykling, ekologiczne rolnictwo, ale także eliminujące nierówności społeczne oraz
kulturalne, dlatego z chęcią bank finansuje artystów i grupy twórcze.
Etyka zewnętrzna mówi o wpływie
jaki działania biznesowe banku mają na społeczeństwo oraz na środowisko, zaś
wewnętrzna na pracowników oraz klientów.
Konsekwencje
Musimy wszak wiedzieć, że działalność szlachetnych banków wiąże się z
potencjalnie większymi kosztami funkcjonowania i utratą części rynku, która
nie jest gotowa na wysokie standardy etyczne. Pojawia się zatem pytanie, czy
klienci tych banków, jak również ich właściciele są gotowi ponosić te koszty,
by sprostać wymogom moralnego biznesu? Czy akcjonariusze gotowi są prowadzić
biznes o mniejszym rozmachu, który sam
siebie ogranicza, którego zasady są sroższe od wynikających z przepisów prawa,
którym i tak musi sprostać każda instytucja finansowa? No i w końcu kiedy tego
rodzaju banki pojawią się w Polsce? Bo to, że się kiedyś zaistnieją wydaje się
przesądzone, jeśli faktycznie zmierzamy ku cywilizowanej gospodarce.
Źródła/Linki:
